HOẠ SĨ NGUYỄN HUYẾN

Họa sĩ Nguyến Huyến: Màu sắc kỳ lạ, cuốn hút

Họa sĩ Nguyễn Huyến tên đầy đủ là Nguyễn Đức Huyến (2/5/1915 - 12/7/1994), nguyên quán làng Tư Thế, xã Trí Quả, Thuận Thành, Bắc Ninh. Nhắc đến Nguyễn Huyến là nhắc đến tài hoa của ông khi tham gia vẽ tờ tiền 100 đồng "con trâu xanh". Lúc phát hành, 100 đồng "tiền cụ Hồ" bằng 100 đồng bạc Đông Dương, có giá trị 2700g bạc, tương đương 33 triệu VND hiện nay. Sự tinh xảo của hình ảnh con trâu trong tờ tiền này đến nay vẫn còn gây xúc động với người yêu nghệ thuật. Nếu lấy kính lúp soi kỹ, khán giả có thể thấy những vòng xoáy lông trâu hiện rõ ở đầu và mình con trâu vô cùng sống động.

Không chỉ là người tham gia tạo nên tờ tiền 100 đồng, Nguyễn Huyến còn là một trong những họa sĩ sáng lập nên Hội Mĩ thuật Việt Nam. Năm 1945, Nguyễn Huyến đã vẽ chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh ngay trong những ngày đón mừng Cách Mạng thành công.

Trong số những cây đa, cây đề của làng mỹ thuật Việt, cái tên Nguyễn Huyến không quá nổi bật về mặt... truyền thông. Nhưng xem nhật ký ông để lại và những tư liệu lưu trữ của gia đình mà ông Trần Quốc Hùng cung cấp, có thể nói không nhắc đến ông kể như là một thiếu sót lớn.

Nguyễn Huyến là một trong 108 Hội viên đầu tiên của Hội nghệ sĩ tạo hình Việt Nam (nay là Hội Mỹ thuật Việt Nam) từ năm 1957. Ông theo học hai năm tại trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương trong khoảng thời gian 1932-1936, nhưng sau đó rời bỏ trường để tạo cho mình một lối đi riêng. Ông đã từng có các triển lãm tranh vào những năm 1939, 1941, 1942 tại Pháp. Theo thống kê sơ bộ, đã có ít nhất 259 nhà sưu tầm cá nhân trong nước và quốc tế sưu tập các sáng tác trong suốt 50 năm hoạt động nghệ thuật của ông.

Năm 1945, Nguyễn Huyến đã vẽ chân dung Hồ Chí Minh ở Phủ Chủ tịch, trong những ngày đón mừng cách mạng thành công. Năm 1946, ông là một trong 20 họa sĩ (bao gồm cả nhiều tên tuổi nổi tiếng khác như: Mai Văn Hiến, Nguyễn Đỗ Cung, Nguyễn Sáng, Lê Phả, Nguyễn Văn Khanh…) tham gia vẽ giấy bạc cho Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Cụ thể, Nguyễn Huyến cùng với KTS Lương Văn Tuất, cán bộ ở Sở Địa đồ Đào Văn Trung thời bấy giờ được giao vẽ tờ tiền 100 đồng, trong đó Nguyễn Huyến vẽ mặt sau là hình "con trâu xanh" (mang ý nghĩa con trâu là đầu cơ nghiệp của nhà nông).

Đến nay, tờ 100 đồng vẫn "giữ kỷ lục" là đồng tiền giấy có kích thước lớn nhất và nếu quy đổi ra VNĐ bây giờ thì 100 đồng "con trâu xanh" bằng khoảng 33 triệu đồng.

Một số họa sĩ từng biết Nguyễn Huyến cho hay, vì muốn con trâu thật sống động, thanh thoát và có thần nên thay vì ngồi ở xưởng vẽ, ông quyết định chạy ra cánh đồng Láng (nay là Quận Cầu Giấy) để tận thấy một con trâu đang gặm cỏ và hí hoáy vẽ lại. Khi tờ 100 đồng được lưu hành, người dân lúc bấy giờ vẫn gọi đồng bạc là đồng "con trâu xanh". Nếu ai còn giữ được tờ bạc này có thể lấy kính lúp soi kỹ sẽ rất thích thú với những cái xoáy lông trâu hiện lên ở đầu và mình trâu rất sống động.

Ba ông họa sĩ ngày nào còn đưa ra một quyết định rất... ngây thơ nhưng lại được nhiều người khen, ấy là đánh dấu bằng một chấm nhỏ ở góc phải và cùng màu với tờ giấy bạc để phân biệt tiền thật, tiền giả dù người dân khi ấy... chẳng mấy ai để ý.